कहिले लगानी गर्ने? NEPSE का जोखिम र प्रतिफलका महिनाहरू

नेपालको शेयर बजार, विशेषतः NEPSE, अन्तर्राष्ट्रिय बजारको तुलनामा धेरै हदसम्म आन्तरिक कारकहरूमा आधारित भएर चल्ने गर्छ। यही कारणले गर्दा, नेपालका लगानीकर्ताहरूलाई समय अनुसारको बजार प्रवृत्ति बुझ्नु अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ — र मासिक आधारमा विगत २० वर्षको औसत प्रतिफल (monthly average return) यस विश्लेषणको केन्द्र हो।

जनवरीदेखि मार्च – आशावादको शुरुआत, तर जोखिमको संकेत

जनवरी महिनामा औसत रूपमा NEPSE ले १.३% को वृद्धिदर्शाउँछ, जुन नववर्षको सुरुमा हुने लगानीकर्ताको मनोवैज्ञानिक उत्साहसँग मिल्दो छ। तर, यो वृद्धि लामो समय टिक्दैन। फेब्रुअरीमा त्यो भावना केही घट्छ — औसत ०.७% को मात्र वृद्धिसँगै लगानीकर्ताले सतर्कता अपनाउन थाल्छन्। मार्चमा भने NEPSE मा स्पष्ट रूपमा ‘risk-off sentiment’ देखिन्छ — औसत -२.६% को गिरावटले वर्षको पहिलो त्रैमासिकमा बजार स्थायीत्व खोजिरहेको संकेत दिन्छ।

अप्रिलदेखि जुलाई – bullish momentum को उदय

अप्रिल महिना नेपाली पूँजी बजारमा ऐतिहासिक रूपमा शक्तिशाली मानिन्छ। औसत ३.६% को वृद्धि देखिनु यसको प्रमाण हो। यो प्रवृत्ति कर फाइनान्सिंग, बजेटको चर्चा, र बैंकिङ क्षेत्रको लाभांश घोषणासँग पनि जोडिएको हुन्छ।

मे र जुन महिनामा क्रमशः १.३% र २.०% को औसत वृद्धिले बजारले निरन्तरता कायम राख्ने प्रयास गर्छ। तर, सबैभन्दा रोचक कुरा जुलाईको प्रदर्शन हो — जुलाई महिना NEPSE मा औसत ७.७% को वृद्धि हुने महिना हो, जुन वर्षको सबैभन्दा उच्च मासिक प्रतिफल हो। यो सामान्यतः आर्थिक वर्षको सुरुआती योजना, लाभांश पुनः लगानी, र नयाँ आशावादसँग मिलेर आउँछ।

अगस्टदेखि सेप्टेम्बर – गर्मीको साथ बजारमा शान्ति वा गिरावट

जुलाईको उत्साहपछिका महिना — अगस्ट (-१.०%) र सेप्टेम्बर (-१.७%) — बजारका लागि ‘cooling off’ अवधिको रूपमा देखिन्छ। यी महिनाहरूमा नाफा बुक गर्ने मनोविज्ञान हावी हुन्छ। साथै, त्यति बेलासम्म कम्पनीहरूले वित्तीय विवरणहरू सार्वजनिक गरिसकेका हुन्छन्, जसका कारण बजार स्थिर रहने वा करेक्शनको सम्भावना रहन्छ।

अक्टोबरदेखि डिसेम्बर – पुनः प्रवेशको अवसर

अक्टोबरमा बजारले केही सुधार गर्ने प्रयास गर्छ — औसत ०.६% को वृद्धिले बजारमा सावधानीपूर्वक प्रवेशको संकेत दिन्छ। नोभेम्बरमा बजार लगभग तटस्थ रहन्छ, जुन लगानीकर्ताहरू नयाँ चाल पर्खिरहेको अवस्था हो। तर डिसेम्बरमा पुनः उत्साह देखिन्छ — औसत २.३% को वृद्धि बजारमा ‘year-end positioning’ र ‘bonus expectation’ को संकेत हो।

दिर्घकालीन तथ्य: मार्च, अगस्ट र सेप्टेम्बर बजारका चुनौतीपूर्ण महिना

गत २० वर्षको तथ्याङ्कअनुसार मार्च, अगस्ट र सेप्टेम्बर NEPSE का लागि औसत नकारात्मक महिनाहरू हुन्। यी महिनाहरूमा आर्थिक नीतिको अस्पष्टता, नाफा बुक गर्ने प्रवृत्ति, र मौद्रिक कडाईका सम्भावनाले बजारमा दबाब देखिन्छ।

र्यालीहरूको प्रकृति: जुलाई-अप्रिल-जुन मासिक सिजन ट्रेन्ड

ब्लगको आरम्भमै देखाइएको चार्ट अनुसार, NEPSE मा नियमित रूपमा अप्रिल, जुन, र जुलाईको समयमा बजारले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्छ। त्यो चरणमा नयाँ लगानीको प्रवाह, मौद्रिक सहजता, र नीति स्पष्टता बजारमा सकारात्मक ऊर्जा ल्याउने गर्छ। यही कारणले गर्दा, ऐतिहासिक रूपमा धेरै 'rallywise returns' यिनै महिनाहरूमा संकुलित देखिन्छन् — जस्तै २००७, २०१२, २०१६, २०२०–२०२१ मा।

मनोविज्ञान र मौद्रिक नीतिको तालमेल

नेपाली बजारको गतिलाई बुझ्न वित्तीय मनोविज्ञानको गहिरो अध्ययन आवश्यक छ। लगानीकर्ताहरूले आमरूपमा समाचार, नाफा, कर, वा लाभांशका अफवाहहरूमा प्रतिक्रिया दिने गर्छन्। साथै, राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीति, सर्कुलर, र बजार ब्याजदरले मासिक चालमा प्रत्यक्ष असर गर्छ।

सकारात्मक प्रतिफल भएका महिनाहरू प्रायः यस्ता समय हुन् जब मौद्रिक नीति सहज हुन्छ, नयाँ लगानी प्रवाह हुन्छ, र लगानीकर्ताले प्रस्ट योजना देख्न सक्दछन्।

निष्कर्ष: मासिक ट्रेन्डद्वारा सञ्चालित रणनीति अपनाऔं

यो विश्लेषणले स्पष्ट देखाउँछ — NEPSE मा मासिक ट्रेन्डहरूको अध्ययनले लगानीकर्तालाई "timing the market" नभएर "understanding the seasonality" मा मद्दत गर्छ। दीर्घकालीन सोचमा आधारित लगानी गर्दा, जुलाई, अप्रिल, र डिसेम्बर जस्ता महिनामा थप ध्यान दिनु फाइदाजनक हुन सक्छ भने मार्च, अगस्ट र सेप्टेम्बरमा बढी सतर्कता अपनाउनु उपयुक्त हुन्छ।

सुझाव

1. मासिक ट्रेन्डलाई सहयोगी सूचक (indicator) को रूपमा प्रयोग गर्नुहोस्, निर्णयको एक मात्र आधार होइन।
2. नाफा बुकिङ, पुनः प्रवेश (re-entry), वा averaging का लागि मासिक प्रवृत्तिलाई हेरेर रणनीति बनाउनुहोस्।
3. नेपाली बजारको आत्मनिर्भर प्रकृतिलाई बुझेर, मौद्रिक नीति, कर नीतिको अध्ययनलाई प्राथमिकता दिनुहोस्।